بورس اوراق بهادار
معامله سهام شرکت ها و اوراق قرضه دولتی
معرفی
بورس اوراق بهادار بازار رسمی و سازمان‌یافته است که در آن خرید و فروش انواع اوراق بهادار تحت ضوابط، قوانین و مقررات خاصی انجام میشود. تعیین قیمت این اوراق در بورس، بر اساس عرضه و تقاضا صورت می‌گیرد. در بازار سرمایه ، یک سرمایه‌گذار میتواند با سرمایه هرچند کوچک خود، در شرکتهای پذیرفته‌شده در بورس سرمایه‌گذاری نماید. سرمایه‌گذاران می‌بایست از طریق شرکتهای کارگزاری بورس اقدام به خرید و فروش کنند.
بورس اوراق بهادار درست مانند هر بازار دیگری فضایی را برای خریدوفروش و معامله ایجاد کرده است. تنها تفاوت عمده این بازار با دیگر بازارها در نوع کالایی است که در آن به فروش می‌رسد. کالاها در بورس به دو دسته تقسیم میشود کالاهای فیزیکی و قابل لمس مانند محصولات کشاورزی، شیمیایی، انواع فلزات و تمام کالاهایی که ماهیت خارجی و واقعی دارند. دسته دیگر کالاهایی هستند که به صورت قراردادی و کاغذی معامله میشود. این نوع کالاها ماهیت خارجی و واقعی ندارد. این موضوع چیزی از ارزش این کالاها کم نمی‌کند. برخی از رایج ترین کالاهای کاغذی که در بورس ایران به فروش می‌رسد عبارت است از اوراق بهادار و اوراق مشارکت.
اوراق بهادار
هر نوع ورقه یا مستندی است که متضمن حقوق مالی قابل نقلوانتقال برای مالک آن باشد. به‌بیان‌دیگر اوراق بهادار نوعی ابزار مالی با قابلیت نقلوانتقال است. این اوراق از هر نوع آن شامل سهام عادی، سهام ممتاز، حق تقدم، سهام جایزه، اوراق مشارکت، مشتقات، اختیار معامله، قرارداد آتی و صکوک که باشد، نوعی ارزش مالی را برای مالک آن به‌همراه دارد.
این اوراق در بازار سرمایه به سه بخش کلی «اوراق بدهی»، «اوراق حقوق صاحبان سهام»، «ابزارهای مشتقه» تقسیم میشود.
این اوراق در بازار سرمایه به سه بخش کلی «اوراق بدهی»، «اوراق حقوق صاحبان سهام»، «ابزارهای مشتقه» تقسیم میشود.
اوراق بدهی
اوراق بدهی یا اوراق قرضه اسناد یا اوراق بهاداری هستند که به‌موجب آن شرکت انتشاردهنده متعهد میشود مبالغ مشخصی(بهره سالانه) را در زمان‌هایی خاص به دارنده آن پرداخت کند و در زمان مشخص(سررسید) اصل مبلغ را بازپرداخت کند. دارنده اوراق مذکور به‌عنوان بستانکار حق دریافت اصل و سود آن را دارد، ولی هیچ مالکیتی در شرکت ندارد.
انواع اوراق‌بدهی را می‌توان تحت عنوان اوراق خزانه دولتی، اوراق صکوک شرکتی، اوراق مشارکت دولتی و شرکتی، اوراق مرابحه، اوراق استصناع، اوراق منفعت، اوراق سلف موازی استاندارد، گواهی‌سپرده، سهام ممتاز و اوراق بهادار وثیقه‌ای نام برد.
اوراق حقوق صاحبان سهام
هرگاه شرکتی سرمایه خود را به بخش های مساوی تقسیم کند و آن را به عنوان سهام شرکت برای فروش بگذارد شما با خرید هر سهم از این مجموعه سهام، سهامدار آن شرکت خواهید شد. به همان اندازه که سهام یک شرکت را خریده باشید دارای حقوق صاحبان سهام هستید و در شرکت مورد نظر مالکیت خواهید داشت.
انواع سهام :
سهام نیز خود به دسته های مختلفی تقسیم می شوند و معیارهای متفاوتی برای دسته بندی سهام وجود دارد:
- سهام عادی
- سهام ممتاز
سهام عادی یکی از متداول ترین انواع اوراق بهادار است. این نوع سهام معمولا در بورس اوراق بهادار مورد معامله قرار می گیرد و دارای دو نوع ارزش بازاری و ارزش اسمی است. ارزش اسمی سهام در ایران ۱۰۰۰ ریال است، اما ارزش بازاری آن بر اساس میزان عرضه و تقاضا مشخص می شود. نکته مهم و قابل توجه در مورد سهام عادی این است که بابت خرید سهام عادی سود ثابت کسب نمی کنید.
اوراق بهادار مشتقه
قراردادهای مشتقه به نوعی از قراردادهای مالی اطلاق میشود که ارزش خود را از کالای فیزیکی(دارایی پایه) یا مالی می‌‌‌‌گیرند. دارایی پایه میتواند به شکل سهام، کالا، نرخ‌های بهره، صنعت ساخت‌و‌ساز یا هر نوع دارایی دیگر باشد.
اوراق مشتقه در واقع نوعی اوراق بهادار با قیمتی هستند که ارزش آن به یک یا چند دارایی که از آن مشتق می‌شوند، بستگی دارد. خود مشتقه قراردادی است بین دو یا چند طرف بر اساس یک یا چند دارایی. ارزش مشتقه به‌وسیله نوسانات دارایی مبنا تعیین میشود. رایج‌ترین دارایی‌های مبنا عبارت‌اند از سهام، طلا، کالاها، ارز، شاخص‌های بازار و…
اوراق مشتقه نیز به ۴ دسته مختلف تقسیم می شوند:
۱- قرارداد سلف
۲- قرارداد آتی
۳- قرارداد اختیار معامله
۴- قرارداد معاوضه
مزایای بازار بورس
به طور کلی برای بررسی یک بازار سرمایه‌گذاری از دیدگاه خرد، بایستی به موارد زیر توجه کرد:
میزان بازدهی
تنوع گزینه‌های سرمایه‌گذاری
نقدشوندگی
قابلیت سرمایه گذاری با سرمایه کم
ارکان بورس اوراق بهادار
بورس از چند بخش متفاوت تشکیل شده است که اداره سازمان بورس را برعهده دارند. شورای بورس بخشی است که قوانین و مقررات بورس را تعیین می‌کند. هیأت پذیرش اوراق بهادار نیز بخشی است که وظیفه پذیرش اوراق بهادار یا حذف آنها از لیست اوراق بهادار را برعهده دارد. سازمان کارگزاران بورس و دبیر کل نیز بر نحوه انجام معاملات نظارت دارد و رابطه میان کارگزاری و مشتریان را زیر نظر می‌گیرد. در نهایت هیأت داوران آخرین رکن تشکیل دهنده بورس اوراق بهادار است که اختلافات میان کارگزاران، فروشندگان و خریداران را حل‌وفصل می‌کند.
شورای عالی بورس و اوراق بهادار
سازمان بورس و اوراق بهادار
شرکت بورس و اوراق بهادار
شرکت فرابورس ایران
شرکت بورس کالای ایران
شرکت بورس انرژی ایران
شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه
شرکت مدیریت فناوری بورس تهران
شرکت رایان بورس
شرکت اطلاع رسانی و خدمات بورس
انواع اوراق بهادار
انواع اوراق بهادار
سهام عادی
سهامی است که از سوی شرکتها در اختیار سرمایه‌گذاران گذاشته میشود. سهامداران به نسبت سهمی که از شرکت خریداری می‌کنند مالک آن شرکت به شمار می‌روند. اختیار سهام عادی بر عهده سرمایه‌گذاری است که آن را خریداری کرده است. او هر زمانی که بخواهد میتواند سهام خریداری شده را به فروش برساند.
سهام ممتاز
این سهام با شرایط متفاوتی از سوی شرکتها عرضه میشود. به عنوان مثال شرکت سهام را به عنوان ۱۰ درصد از قیمت اسمی سهام به فروش می‌رساند. به این ترتیب سود ناشی از سهام همواره ۱۰ درصد از قیمت اسمی سهام است. این بدان معناست که سهام همواره به سوددهی ادامه می‌دهد. از این رو این سهام بر سهام عادی برتری دارد.
اوراق مشارکت
اوراق مشارکت درست مانند سهام ممتاز از سود مشخصی برخوردار است. سرمایه‌گذار با خرید این اوراق سود مشخصی را در تاریخ مشخصی دریافت می‌کند. از این گذشته صادر کننده اوراق تضمین می‌کند که در موعد زمانی مشخصی اصل و سود را پرداخت کند.
حق تقدم
شرکتها در فواصل زمانی متفاوت برای افزایش سرمایه وارد عمل می‌شوند. افزایش سرمایه از روش‌های متفاوتی انجام میشود. یکی از روش‌ها فروش سهام است و دیگری آورده و مطالبات شرکت است. حق تقدم به سرمایه‌گذاران این حق را می‌دهد که با افزایش سرمایه شرکت سهام اولیه خود را حفظ کنند. به این ترتیب اگر سرمایه‌گذار از آغاز ۱۰ درصد از سهام شرکت را در اختیار داشته است با افزایش سرمایه، همچنان این سهم را در اختیار خواهد داشت. در این روش سرمایه‌گذار با پرداخت وجهی که به ازای هر حق تقدم را در نظر گرفته شده است درصد مالکیت خود را در شرکت حفظ می‌کند.
سهام جایزه
همانطور که پیشتر نیز گفته شد، شرکتها برای افزایش سرمایه از روش‌های متفاوتی استفاده می‌کنند. صرف‌نظر از روشی که برای افزایش سرمایه استفاده شده است، سهمی برای سهامداران شرکت در نظر گرفته میشود که با نام سهام جایزه شناخته میشود. این سهم به سهامداران حقیقی و حقوقی تعلق می‌گیرد. دریافت سهام جایزه یکی از رویدادهای خوشایند بازار سرمایه است. در صورتی این سهام به سهامدار اختصاص داده میشود که شرکتی که سهام را به فروش می‌رساند سیاست تقسیم سود را به صورت افزایش سرمایه در دستور کار قرار داده باشد. در این حالت سهام جایزه برای سهامداران در نظر گرفته و به حساب آنها منظور میشود.
بازار مشتقات
بازار مشتقات به سرمایه‌گذار بازار بورس اوراق بهادار اجازه می‌دهد که قیمت و ریسک اوراق بهادار کالا ارز یا سهامی که خریداری کرده است را شناسایی کند. روی هم رفته می‌توان گفت بازار مشتقات به بازاری اطلاق میشود که در آن ارزش دارایی بر پایه یک دارایی اولیه سنجیده میشود.
خدمات
خدمات کارگزاری، كارگزار / معامله گری و بازار گردانی
معامله اوراق بهادار از قبیل سهام
اوراق مشاركت
حق تقدم خرید سهام
اختیار معامله و قراردادهای آتی
معامله قراردادهای آتی سبد سهام
بازارسازی و بازارگردانی اوراق بهادار
خدمات مالی و مشاوره ای
مدیریت صندوق های سرمایه گذاری
نمایندگی ناشر برای ثبت اوراق بهادار و دریافت مجوز عرضه
بازاریابی برای فروش اوراق بهادار
مشاوره و انجام كلیه امور اجرایی برای ثبت شرکتها در بورس
بازارسازی و بازارگردانی اوراق بهادار
کد بورسی
کد بورسی یا کد سهامداری برای آغاز فعالیت در بورس اوراق بهادار ضروری است. سرمایه‌گذار باید پیش از هر اقدامی نسبت به دریافت این سود وارد عمل شود. پس از دریافت کد بورسی سرمایه‌گذار میتواند معاملات خود را در بازار بورس اوراق بهادار آغاز کند. کد بورسی شناسه‌ای است که از سه حرف و ۵ عدد تشکیل شده است. این کد به سرمایه‌گذار تعلق داده میشود. او با این نام در بازار سرمایه فعالیت خواهد کرد.
احراز هویت غیرحضوری
در این روش سرمایه گذاران بدون مراجعه حضوری می‌توانند برای دریافت کد بورسی از سامانه جامع اطلاعات مشتریان (سجام) اقدام نمایند. در صورتی که در سجام ثبت نام نکرده باشند و کدپیگیری ده رقمی سجام را نداشته باشند می توانند از طریق سامانه سجام ، نسبت به ثبت نام سجام اقدام نمایند. پس ثبت اطلاعات هویتی در سامانه سجام، مشتریان می بایست به یکی از دو روش زیر برای دریافت کد بورسی اقدام نمایند:
در صورتی که سرمایه گذار در سامانه سجام ثبت نام کرده و دارای کد بورسی باشد میتواند با مراجعه به آدرس سایت کارگزاری سهم آذین، مدارک شناسایی لازم را آپلود و اقدام به امضاء الکترونیک قراردادها نماید.
سوالات متداول
برای احراز هویت الکترونیک بورس، چه کارهایی باید انجام دهم؟
برای انجام احراز هویت الکترونیک، لازم است قبلاً در سامانه سجام ثبت‌نام کرده و احراز هویت نشده باشید. در این صورت وارد بخش استعلام سجام شده و احراز هویت خود را انجام دهید. در صورتی که دارای شرایط فوق هستید، وارد بخش ثبت نام شده، مشخصات مورد نیاز را در فرم‌های مربوطه وارد و پس از ارسال تصویر امضاء خود، در نهایت ویدئوی سلفی خود را آپلود کنید و احراز هویت خود را تکمیل کنید.
برای احراز هویت ویدئویی، به چه مدارکی نیاز هست؟
از آنجایی که اطلاعات شناسایی در مراحل قبلی، تحت فرم ثبت‌نام از کاربر دریافت شده‌اند، به‌منظور راحتی هر چه بیش‌تر کاربران، برای احراز هویت و تکمیل فرآیند، صرفاً یک ویدئو سلفی بمدت 15 ثانیه مورد نیاز است و به ارائه هیچگونه مدرک شناسایی نیاز نیست.
احراز هویت الکترونیک بورس چقدر زمان می‌برد؟
با توجه به اینکه تایید و احراز ویدئو سلفی توسط تکنولوژی و الگوریتم‌های قدرتمند هوش مصنوعی با دقت بالا صورت می‌گیرد، بسته به سرعت اینترنت، احراز هویت الکترونیک بورس، تنها در حد چند ثانیه تا چند دقیقه زمان می‌برد که نسبت به متصدی انسانی برای احراز هویت، زمان بسیار کمتر است.
آیا می‌توان هم‌زمان از خدمات چند کارگزاری استفاده کرد؟
بله، می توانید در دو یا چند کارگزاری حساب معاملاتی داشته باشید و در همه آنها خرید انجام دهید. با این حال، امکان فروش سهام فقط در یک کارگزاری وجود دارد که به آن کارگزار ناظر گفته میشود.
چه کسانی می‌توانند در بازار بورس سرمایه‌گذاری کنند؟
هر شخص حقیقی و حقوقی با هر سن و مدرک تحصیلی میتواند در این بازار فعالیت کند. کافی است کد بورسی داشته باشید. کدی که شناسه شما در سازمان بورس و اوراق بهادار محسوب میشود. کارگزاری‌ها با دریافت مدارک و طی مراحل خاصی، کد بورسی را به صورت رایگان برای کاربران خود صادر می‌کنند. تنها هزینه‌ای که لازم است پرداخت کنید، مربوط به ثبت نام در سامانه سجام است.